03 December 2006

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ - Μέρος 2ο

¶¶ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
(Μέρος 2ο)
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ του 2ου κεφαλαίου από το βιβλίο
THE FINAL EMPIRE
THE COLLAPSE OF CIVILIZATION AND THE SEED OF THE FUTURE
του
William H. Kotke
ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΑΠΟ ΕΔΩ:

Μια κληρονομιά καταστροφής

Η ζωή στη γη έχει μια μακροχρόνια ιστορία. Τα βακτηριακά μικροαπολιθώματα έχουν ανακαλυφθεί ότι συνδέονται με μερικούς από τους παλαιότερους μη μεταμορφωμένους βράχους, οι οποίοι είναι 3,8 δισεκατομμυρίων ετών. Ξέρουμε ότι τουλάχιστον δύο φορές σε αυτήν την ιστορία, η ζωή έχει αντιμετωπίσει οικολογική καταστροφή κατά προσέγγιση ίση με αυτήν στην οποία είμαστε μέσα τώρα. Η πρώτη ογκώδης οικολογική καταστροφή ήταν όταν τα κυανοβακτήρια εξελίχθηκαν, αναδύοντας οξυγόνο, και δηλητηρίασαν απέραντους αριθμούς πλασμάτων. Η δεύτερη οικολογική καταστροφή, 65 εκατομμύρια χρόνια πριν, ήταν η καλά γνωστή περίοδος όταν εξαλείφθηκαν οι δεινόσαυροι.
Μετά από απέραντες χρονικές περιόδους στις οποίες η ζωή πολλαπλασιάστηκε, η ανθρώπινη μορφή εμφανίστηκε στη γη. Τα απολιθώματα, όπως ξεθάφτηκαν στο φαράγγι Oldavi στην Αφρική από την οικογένεια αρχαιολόγων Leakey, πάνε πίσω τρία εκατομμύρια χρόνια. Σύμφωνα με τους ανθρωπολόγους, για εκείνη την χρονική περίοδο, το 99 τοις εκατό της ανθρώπινης ύπρξης, ήμαστε τροφοσυλλέκτες-κυνηγοί. Ξαφνικά, και για ένα μόνο ανοιγόκλεισμα του ματιού στο χρόνο περίπου δέκα χιλιάδων ετών, μια διαφορετική κοινωνική μορφή εισέβαλε μεταξύ των ανθρώπων. Αυτή η μορφή είναι η μονολιθική και ιεραρχική κοινωνική μορφή γνωστή ως αυτοκρατορία.

Συγκεντρώνουμε τώρα πληροφορίες για ένα τρίτο κατακλυσμό που θα αντιμετωπίσει η ζωή στη Γη, την εποχή της ανθρώπινης αυτοκρατορίας και την τελική αποκάλυψή της.

Η κουλτούρα της αυτοκρατορίας, που είναι γνωστή επίσης και με τον ευφημισμό, πολιτισμός, είναι η αιτία του τρίτου γεγονότος. Η κουλτούρα της αυτοκρατορίας χαρακτηρίζεται από την οικολογική δυσαναλογία που προκαλείται από τις πόλεις, το συγκεντρωτισμό, την ιεραρχία, την πατριαρχία, το μιλιταρισμό και τον υλισμό. Βρίσκουμε πτυχές αυτής της πολιτιστικής μορφής μεταξύ των Αζδέκων και των Μάγια της μέσο-Αμερικής, στους Ίνκας του Περού, σε ορισμένα Αφρικανικά βασίλεια, στις Αιγυπτιακές δυναστείες και σε μερικές άλλες τοποθεσίες. Οι πιό επικίνδυνες μορφές αυτής της πολιτιστικής παθολογίας αναπτύχθηκαν στην Κίνα, στη κοιλάδα του ποταμού Ινδού και στην κεντρική Ασία μεταξύ των Ινδο-ευρωπαίων. Είναι η κληρονομιά αυτής της πολιτιστικής μορφής που καταστρέφει τη Γη.



Κίνα

Ο J. Russell Smith, συγγραφέας ενός κλασικού κειμένου περμακουλτούρας, Συγκομιδές Δέντρων: Μια μόνιμη γεωργία δίνει μια χαρακτηριστική εικόνα του εδάφους που καταλαμβάνεται από τις παλαιές ασιατικές αυτοκρατορίες:

"Στάθηκα στο μεγάλο τείχος της Κίνας ψηλά σε έναν λόφο κοντά στα σύνορα της Μογγολίας. Κάτω από μένα στην κοιλάδα, που στέκεται τετραγωνική και υψηλή, ήταν ένα τείχος που κάποτε περιέβαλε μια πόλη. Από την πόλη, μόνο μερικά σπίτια λάσπης παρέμεναν, μόλις μετά βίας αρκετά για να οδηγήσουν το μυαλό κάποιου πίσω στο χρόνο όταν οι άνθρωποι και η οικιακή βιομηχανία αφθονούσαν μέσα στο προστατευτικό τείχος.

"Η πλαγιά κάτω από το μεγάλο τείχος κοβόταν από νεροφαγώματα, μερικά από τα οποία ήταν ενάμισυ μέτρο βαθιά. Όσο το μάτι μπορούσε να δει ήταν νεροφαγώματα, νεροφαγώματα, ένα χαρακωμένο χαντακωμένο τοπίο. Το μικρό ρυάκι που έτρεχε μιά φορά στην πόλη ήταν τώρα ένα φαρδύ απομεινάρι χονδροειδούς άμμου και αμμοχάλικων τα οποία έφερναν τα νεροφαγώματα των βουνοπλαγιών γρηγορότερα από ότι το μικρό ρυάκι ήταν σε θέση να φέρει. Ως εκ τούτου, ολόκληρη η κοιλάδα, κάποτε ένα καλό καλλιεργήσιμο έδαφος, είχε γίνει μια έρημος άμμου και αμμοχάλικου, διαδοχικά υγρή και ξηρή, αλλά πάντα άκαρπη. Ήταν ακόμα πιό άχρηστη κι από τους λόφους. Η μόνη συγκομιδή της τώρα είναι η σκόνη που σηκώνεται από τους πικρούς ανέμους του χειμώνα που σαρώνουν όλη την ξερή επιφάνειά της σε αυτή τη χώρα των βροχερών καλοκαιριών και των ξηρών χειμώνων.

"Δίπλα μου ήταν ένα δέντρο, ένα απομονωμένο δέντρο. Εκείνο το δέντρο ήταν τοπικά διάσημο επειδή ήταν το μόνο δέντρο οπουδήποτε σε εκείνη την περιοχή. Και όμως η παρουσία του αποδείκνυε ότι κάποτε εκεί είχε υπάρξει ένα δάσος πάνω στο μεγαλύτερο μέρος εκείνου του εδάφους – που ήταν τώρα άδενδρο και ερημωμένο."

Κάποια εποχή σχεδόν η μισή Κίνα ήταν δασωμένη. Ο διάσημος γεωργικός μελετητής, Georg Borgstrom υπολογίζει ότι κάποτε καλύπτονταν 670 εκατομμύρια στρέμματα στη Κίνα.

Αυτό το δάσος, με το σύνθετο οικοσύστημά του εξαφανίστηκε σχεδόν πριν από τη γραπτή ιστορία. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι περιείχε πολλά είδη που εκλείψανε και για τα οποία δεν θα μάθουμε ποτέ. Μια σημαντική συνέπεια της γύμνωσης της βλάστησης της Κίνας είναι ότι οι κύριοι ποταμοί της φέρνουν τώρα περισσότερη ιλύ από οποιοδήποτε άλλο σύστημα ποταμών στον κόσμο και οι ιστορίες των πλημμυρών στην Κίνα είναι τόσο παλιές όσο και η κινεζική αυτοκρατορία.

Κοιλάδα του ποταμού Ινδού

Η κοιλάδα του ποταμού Ινδού της δυτικής Ινδίας φιλοξένησε κάποτε μια αυτοκρατορία. Περίπου χίλια χρόνια προτού αρχίσουν οι Κινέζοι την οικολογική καταστροφή της Κίνας μια αυτοκρατορία υπήρξε σε αυτήν την περιοχή που χρονολογείται μεταξύ του 2.500 Π.Χ. και 1.500 Π.Χ. Τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτή ήταν μια δασική περιοχή με μια οικολογία που περιείχε μεταξύ άλλων τον ελέφαντα, το ρινόκερο, νεροβούβαλους, τίγρη, κροκόδειλο, αρκούδα, χήνα, σαύρα και χελώνα.

Ο Edward Hyams, στη μελέτη του, Χώμα και Πολιτισμός δείχνει ότι το δάσος αποψιλώθηκε για τη γεωργία, για το καύσιμο που χρειάστηκε για την θέρμανση των τούβλων λάσπης και τη ρευστοποίηση των μετάλλων. Αυτό συν την εδαφολογική εξάντληση δημιούργησε την καταστροφή της οικολογίας και την κατάρρευση της αυτοκρατορίας. Αυτό σημαίνει ότι ένα μεγάλο μέρος της περιοχής της προηγούμενης αυτοκρατορίας της κοιλάδας του ποταμού Ινδού ήταν δασωμένο και είναι τώρα ημιάγονη έρημος. Ενώ αυτό εκ πρώτης φαίνεται ως μια απίθανη αλλαγή, ο Hyams δείχνει τα παραδείγματα από την Αυστραλία όπου εκείνη η αλλαγή συνέβη τα προηγούμενα εκατό χρόνια. Λέει:

"Η παρούσα βλάστηση του Sind είναι ταμάριξ(μικρό δέντρο) και θάμνοι. Σε μη ανόμοιες κλιματολογικές συνθήκες στην Αυστραλία της εποχής μας, μια τέτοια βλάστηση έχει ξεπηδήσει επάνω από τα χώματα που τα κατέστησαν ημιάγονα από τη δασική εκκαθάριση, από τη υπερβολική συγκέντρωση βοοειδών, ή από την εξόρυξη ‘χώματος-γονιμότητας’ μέσω του σταριού."

Οι Ινδο-ευρωπαίοι της κεντρικής Ασίας

Κάπου επτά χιλιάδες χρόνια πριν, ο πολιτισμός προέλευσης αυτού που αποκαλούμε τώρα ινδοευρωπαϊκή ομάδα γλωσσών, εξημέρωσε το στάρι και το κριθάρι, τα οποία ήταν άγρια φυτά της περιοχής των βουνών του Καύκασου. Εξημέρωσαν επίσης τα πρόβατα και τις κατσίκες. Αυτό ήταν η αρχή του πολιτισμού της αυτοκρατορίας στην κεντρική Ασία. Η ιστορία αυτού του πολιτισμού μαζί με τον πολιτισμό των κινέζων Han οδηγεί μέχρι σημέρα.

Από το Αφγανιστάν, μέσω της βόρειας Περσίας ως την κεντρική Τουρκία οι περιοχές βουνών έχουν αποδασωθεί και διαβρωθεί σε σημείο που να είναι τώρα απλά γυμνές, ξηρές οροσειρές. Η βοσκή, η αποδάσωση για καμίνια μετάλλων, η θέρμανση και το μαγείρεμα, και τα δέντρα που αφαιρέθηκαν για τη γεωργία είναι οι κύριοι ένοχοι που έχουν καταστρέψει τα χώματα και την οικολογία. Τα χώματα της κεντρικής Ασίας και του μέσου της Ανατολής έχουν πάει στον ωκεανό. Η ογκώδης διάβρωση των χωμάτων στις λεκάνες απορροής του συστήματος ποταμών Τίγρη-Εφράτη δημιουργήθηκε από τουλάχιστον πέντε χιλιάδες χρόνια αυτοκρατορικής κατάχρησης. Οι μελετητές υπολογίζουν ότι το υλικό διάβρωσης από αυτή τη λεκάνη απορροής έχει γεμίσει τον Περσικό Κόλπο για 290 χιλιόμετρα τα τελευταία 4.500 χρόνια. Μια περιοχή μεγαλύτερη από 3.200 τετραγωνικά χιλιόμετρα έχει γεμίσει. Πριν από τις αυτοκρατορίες, ο Τίγρης και ο Εφράτης είχαν χωριστές εκβολές που έβγαιναν στον Περσικό Κόλπο. Σε όλη αυτήν την περιοχή μπορούμε να δούμε ποια θα είναι τα τελικά στάδια του συνόλου του πολιτισμού.

Όταν κοπούν τα δάση και υπερβοσκηθούν τα λιβάδια, φυτά από τα ξηρότερα περιβαλλόντα μετακομίζουν εκεί. Ακανθωτοί και ακανθώδεις θάμνοι μετακομίζουν εκεί μαζί με τις πιό σκληραγωγημένες, πιό σκληρές χλόες. Δεδομένου ότι η περιοχή συνεχίζει να ρημάζεται για τα καυσόξυλα και τη χορτονομή κατσικιών, τα σκληρότερα στρώματα του υπεδάφους έρχονται στο φως. Τέλος, οι σκληρές επιφάνειες των βράχων της ερήμου έρχονται στο φως. Τελικά, σχηματίζονται τα σκληρά υπεδάφη βράχου της ερήμου. Όταν το σκληρό υπόχωμα και το βραχώδες υπόστρωμα εμφανιστούν, δημιουργείται ένα σεληνιακό τοπίο από το οποίο καμία αποκατάσταση δεν είναι δυνατή.

Οι αυτοκρατορίες της Ελλάδας και της Ρώμης

Καθώς ακολουθούμε την απογύμνωση της μεσογειακής περιοχής, βλέπουμε ότι η Ελλάδα ήταν πολύ καλά προχωρημένη προς την οικολογική καταστροφή νωρίς στην ιμπεριαλιστική σταδιοδρομία της. Πολλοί από τους πολέμους κατάκτησης ήταν απλά για να κερδηθούν νέα δάση για τη χρήση στην οικοδόμηση των πολεμικών πλοίων. Ο συγγραφέας David Attenborough περιγράφει τον τύπο συνεπεών που προκλήθηκαν από την απογύμνωση της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας:
"Οι Θερμοπύλες στην ελληνική ακτή, ήταν η τοποθεσία το 480 Π.Χ. μιας από τις πιό ηρωικές μάχες στην αρχαία ιστορία. Ένα μικροσκοπικό απόσπασμα ελλήνων στρατιωτών, διοικούμενο από το βασιλιά της Σπάρτης, κράτησε ένα στενό πέρασμα μεταξύ της θάλασσας για τρεις ημέρες ενάντια σε έναν τεράστιο περσικό στρατό. Σήμερα, το πέρασμα δεν υπάρχει πλέον. Το χώμα από τους επάνω λόφους έχει ξεπλυθεί από τους ποταμούς και έχει αποτεθεί στην άκρη της θάλασσας σε τέτοιες ποσότητες που το πέρασμα έχει μετασχηματιστεί σε μια ευρεία πεδιάδα."

Μια από τις αποικίες που χρησιμοποιήθηκε για να κερδίσουν ξυλεία ναυπηγικής ήταν η Έφεσος στη δυτική ακτή της Τουρκίας. Μέχρι τον τέταρτο αιώνα, Π.Χ. το λιμάνι είχε φράξει τόσο πολύ με ιλύ λόγω της αποδάσωσης και της εδαφολογικής κατάχρησης στα υψίπεδα ώστε το λιμάνι έπρεπε να κινηθεί παρακάτω κατά μήκος της ακτής. Το νέο λιμάνι γέμισε γρήγορα και η θέση τώρα είναι 5 χιλιόμετρα από τη Μεσόγειο.

Στην Ιταλία και τη Σικελία η καταστροφή του εδάφους είναι επιδημική. "Η ιταλική ακτή από το νότο της Ραβένας, βόρεια και ανατολικά σχεδόν ως τη Τεργέστη έχει επεκταθεί στην Αδριατική θάλασσα για τουλάχιστον είκοσι αιώνες, "αναφέρει ένας μελετητής. Η πόλη της Ραβένας, κάποτε στην ακτή είναι τώρα 11 χιλιόμετρα εσωτερικά.

Ο αντίκτυπος των διαδοχικών αυτοκρατοριών στην εύφορη περιοχή της βόρειας Αφρικής ήταν να καταστραφεί. Και η Ελλάδα και η Ρώμη χρησιμοποίησαν την αφθονία της βόρειας Αφρική ως στήριγμα της αυτοκρατορίας. Τελικά οι Άραβες, οι Οθωμανοί Τούρκοι και άλλες δευτερεύουσες αυτοκρατορίες κατέστρεψαν τα τελευταία απομεινάρια της οικολογίας. Κάποια εποχή εξακόσιες αποικιακές πόλεις εκτείνονταν από την Αίγυπτο ως το Μαρόκο και η περιοχή παρείχε στη Ρώμη τα δύο τρίτα του προϋπολογισμού σταριού της. Τώρα το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής είναι άγονο, διαβρωμένο και μετά βίας μπορεί να υποστηρίξει κατσίκες.

Δεν είναι τυχαίο που τώρα η διατροφή αυτών των προηγούμενων αυτοκρατοριών είναι βασισμένη στις κατσίκες, τα σταφύλια και τις ελιές. Αυτά είναι οικολογικά τρόφιμα ένδειας. Δεδομένου ότι αυτοί οι πολιτισμοί έχουν καταστρέψει τα εδάφη τους, τα φυτά και τα ζώα που παραμένουν όπως οι κατσίκες, τα σταφύλια και οι ελιές είναι αυτά που μπορούν να υπάρξουν στα απογυμνωμένα και ξερά χώματα.
Αυτή η συνοπτική αναθεώρηση των αρχικών περιοχών του πολιτισμού μπορεί να μας βοηθήσει να απεικονίσουμε με τι θα μοιάσει η Γη τελικά στις περισσότερες περιοχές, όπου αυτός ο ανθρώπινος πολιτισμός έχει διαδοθεί.

Αλλά, λόγω του ογκώδους σύγχρονου πληθυσμού και της τεχνολογίας μας, η καταστροφή που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια χιλιάδων ετών ολοκληρώνεται τώρα σε πολύ συνοπτικές χρονικές περιόδους.

Η οικολογική καταστροφή δεν έχει σταματήσει ακόμα και τώρα,
αλλά στο παρόν συνεχίζεται ακόμα,
κατευθυνόμενη προς το
βραχώδες υπόστρωμα.

2 comments:

ΦΑΝΤΙ said...

Χρήσιμα στοιχεία -μάλιστα αναζητούσα κάποια για να προσθέσω στο Πράσινο Ολοκαύτωμα

Κοίτα σύμπτωση χρησιμοποιεί όπως και εγω παρόμοια ορολογία και προσέγγιση ...

ecoChris said...

Όντως παρόμοια ορολογία και προσέγγιση και σε συγχαίρω για την πολύ καλή και αποκαλυπτική δημοσίευση σου.

Το βιβλίο πάντως είναι καταπληκτικό και σου προτείνω να το κατεβάσεις γιατί είναι out of print.