ΧΡΗΜΑ ή ΖΩΗ: Τι μας κάνει πραγματικά πλούσιους
παρουσίαση του βιβλίου
GELD ODER LEBEN: Was uns wirklich reich macht (2010)
της Veronika Bennholdt-Thomsen
Ο εντυπωσιακός τίτλος που η Βερόνικα Bennholdt-Thomsen έχει επιλέξει για το δοκίμιό της είναι παραπλανητικός. Αυτό δεν είναι ούτε ένας ήπιος οδηγός για τους στρεσαρισμένους ούτε ένα εγχειρίδιο για την αυτοπραγμάτωση.
Όχι, η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Φυσικών Πόρων και Επιστήμων της Ζωής στη Βιέννη και διευθυντής του ανεξάρτητου Ινστιτούτου για τη Θεωρία και τη Πρακτική της Μη Εμπορευματικής Οικονομίας (Subsistence Economy) στο Bielefeld της Γερμανίας συζητά ένα σημαντικό ζήτημα για το μέλλον: Τι θα συμβεί αν η μετατροπή του χρήματος σε πράγματα που χρειαζόμαστε για τη ζωή πάψει πλέον να λειτουργεί, διότι τα χρήματα θα έχουν εξαφανιστεί; Ομολογουμένως, με μια πρώτη ματιά το σενάριο αυτό φαίνεται υπερβολή. Από την άλλη πλευρά, λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα συστημική οικονομική κρίση - από τα οικονομικά πακέτα τόνωσης μέχρι τις διασώσεις (μέσω δανεισμού) έκτακτης ανάγκης - το ερώτημα δεν φαίνεται να είναι απίθανο.
Αλλά η προσέγγιση της Bennholdt-Thomsen λειτουργεί και χωρίς κρίση. Σε οκτώ κεφάλαια και λίγο πιο κάτω από 100 σελίδες, η συγγραφέας παρουσιάζει τη θεωρία της Μη Εμπορευματικής Οικονομίας, περιγράφοντας μια διαβίωση που έχει ως στόχο την παραγωγή των προϊόντων πρώτης ανάγκης, και αυτό δεν έχει με τίποτα να κάνει με τη Λίθινη Εποχή.
Γιατί άραγε συμβαίνει η αρχή της Μη Εμπορευματικής Οικονομίας να απαξιώνεται από μεγάλα τμήματα της σύγχρονης κοινωνίας και να εξισώνεται με τη φτώχεια; Η Bennholdt-Thomsen βρίσκει τις απαντήσεις στη θεωρία του καπιταλισμού και παρουσιάζει πέντε λόγους για τους οποίους στην τρέχουσα συγκυρία μπλοκάρεται η αναγνώριση της Μη Εμπορευματικής Οικονομίας, και στους λόγους αυτούς συμπεριλαμβάνονται η αδιαφορία για τη φύση, η αποικιοκρατική εκμετάλλευση και ο φόβος της έλλειψης.
Στη συνέχεια η συγγραφέας ξεσκεπάζει την εμμονή με την οικονομική ανάπτυξη και τη δικτατορία του χρήματος, οι οποίες επιτρέπουν τη ΖΩΗ μόνο ως υποπροϊόν. Αντ’ αυτού, παρουσιάζει την απο-εμπορευματοποίηση των μυαλών και των καρδιών - βαρύ τίμημα για τον αναγνώστη, καθώς αφήνει να εννοηθεί ότι λίγο πολύ όλοι μας είμαστε συνένοχοι, έχοντας στο μυαλό το ατομικό συμφέρον. Τουλάχιστον είναι παρήγορο να γνωρίζουμε ότι αν είμαστε το πρόβλημα, μπορούμε επίσης να είμαστε και η λύση: «Το κάλεσμα στα άτομα και στην κοινωνία των πολιτών να εργαστούν για έναν οικολογικό και κοινωνικά δίκαιο κόσμο, όπως εκφράζεται σήμερα από ένα ευρύ φάσμα κινημάτων, έχει την πηγή του σε αυτήν την άποψη από τα κάτω.»
Και τότε η συγγραφέας απαντά στα ερωτήματα που έρχονται αυτόματα, ενώ διαβάζουμε αυτό το δοκίμιο: Πώς μπορούμε να ζήσουμε σήμερα χωρίς τα χρήματα; Γιατί δεν πρέπει να ψωνίζουμε στα σούπερ μάρκετ; Συγκεκριμένες απαντήσεις - όπως ανταλλακτικά παζάρια, καταστήματα με δωρεάν πράγματα (freeshops), τοπικά νομίσματα - μπορεί εκ πρώτης όψεως να φαίνονται ανεπαρκείς και ουτοπικές, όταν εξετάζουμε την παγκόσμια συγκυρία.
Ωστόσο, η Bennholdt-Thomsen θεωρεί ότι αυτά είναι τα πρώτα βήματα για τη δημιουργία απο-εμπορευματοποιημένων ζωνών που εισάγουν νέες ευκαιρίες για συμμετοχή εκείνων που κοινωνικά έχουν βρεθεί σε μειονεκτική θέση, καθώς και την επιστροφή αρετών όπως το ξεπέρασμα της απληστίας, η εκτίμηση για τις διάφορες μορφές χειροτεχνίας, και η ενίσχυση των τοπικών και περιφερειακών οικονομικών σχεδίων. Έτσι αυτή προωθεί μια κουλτούρα του να δίνουμε, σύμφωνα με την οποία ο Homo Donans αντικαθιστά τον Homo Economicus, και η Μη Εμπορευματική Οικονομία αντικαθιστά την οικονομία της συνεχούς ανάπτυξης.
Το βιβλίο ΧΡΗΜΑ Ή ΖΩΗ είναι μέρος της νέας σειράς «Σκέψη έξω από το κουτί» του εκδοτικού oekom. Σε αυτά τα μικρά βιβλία γνωστοί δημιουργοί προσφέρουν τολμηρές ιδέες και νέες προσεγγίσεις σε εναλλακτικούς τρόπους σκέψης και τρόπους ζωής. Με αυτό το δοκίμιο, η Βερόνικα Bennholdt-Thomsen προσφέρει τροφή για σκέψη και προκλητικά ερεθίσματα που ενθαρρύνουν τα πρώτα βήματα προς την αλλαγή. Πρόταση προς τους αναγνώστες: διαβάστε το, αφήστε το να κατασταλάξει και αρχίστε να σκέφτεστε!
